Zwalczanie roztoczy u ptaków Ochrona przed roztoczami krwi i Varroa

Roztocza u ptaków – rozpoznawanie, zapobieganie i skuteczne działanie

Roztocza należą do niewidocznych zagrożeń w hodowli ptaków. Te maleńkie pasożyty są często ledwo widoczne gołym okiem, ale mogą powodować poważne problemy zdrowotne. Szczególnie krytyczny jest czerwony roztocz ptasi (Dermanyssus gallinae), zwany także roztoczem krwi. Jest aktywny nocą i ukrywa się w szczelinach i zakamarkach w ciągu dnia. Silne zakażenie może odebrać ptakom nawet do pięciu procent ich masy ciała we krwi, prowadząc do osłabienia, stresu i anemii.

Czym są roztocza i dlaczego są niebezpieczne?

Roztocza to maleńkie, pajęczakowate pasożyty, które żywią się krwią, łuskami skóry lub płynami ustrojowymi. Ptaki dzięki gęstemu upierzeniu i ciepłym środowiskom życia oferują im idealne warunki. Zakażenie może powodować podrażnienia skóry, utratę piór, spadek masy ciała, anemię oraz osłabienie układu odpornościowego. Dodatkowo roztocza często przenoszą patogeny, co sprzyja dalszym infekcjom. Zainfekowane ptaki są często niespokojne, nadmiernie się czyszczą lub drapią, co sprzyja uszkodzeniom skóry i łamaniu piór. Długotrwały stres może nawet zaburzać rozród.

Najczęstsze gatunki roztoczy u ptaków

• Czerwony roztocz ptasi (Dermanyssus gallinae): aktywny nocą, ssie krew i może przenosić infekcje.
• Północny roztocz ptasi (Ornithonyssus sylviarum): żyje stale na ptaku, powoduje swędzenie i utratę krwi.
• Roztocz worka powietrznego (Sternostoma tracheacolum): atakuje drogi oddechowe i może powodować duszność oraz świsty lub kliknięcia.
• Roztocza Knemidokoptes: wgryzają się w skórę i rogową substancję nóg oraz dzioba, powodując łuskowate, strupiaste zmiany.
  

Ważne: Roztocza Varroa atakują tylko pszczoły miodne, nie ptaki.

Objawy i diagnoza

Zakażenie często zaczyna się niepozornie. Pierwsze oznaki to niepokój, nocne drapanie i problemy z upierzeniem. Przy silniejszym zakażeniu pojawiają się trudności w oddychaniu, utrata masy ciała lub zmniejszona chęć do lęgu.

Do diagnozy można zastosować proste metody, takie jak test nocny, podczas którego klatka lub budka lęgowa są wieczorem przykrywane białą tkaniną, na której rano pojawiają się małe czerwone lub szare punkty, pułapki kartonowe w szczelinach lub badanie weterynaryjne próbek skóry lub piór.

Zwalczanie roztoczy – higiena i działania

Na roztocza pomaga połączenie różnych metod. Kluczowa jest higiena: regularne czyszczenie klatek, budek lęgowych i grzęd gorącą wodą lub parą, usuwanie starej ściółki oraz uszczelnianie szczelin. Temperatura powyżej 45 °C skutecznie zabija roztocza, jeśli materiał na to pozwala.

Naturalne środki, takie jak kieselgur mogą wysuszać roztocza, światło UV dezynfekuje akcesoria (nie stosować bezpośrednio w miejscu przebywania zwierząt). Środki chemiczne należy stosować tylko po konsultacji z weterynarzem, olejki eteryczne, takie jak z drzewa herbacianego czy eukaliptusa, są dla ptaków bardzo toksyczne i dlatego nieodpowiednie.

Biologiczne zwalczanie – roztocza przeciw roztoczom

Obiecującą metodą jest stosowanie roztoczy drapieżnych, które zjadają inne roztocza, ale są bezpieczne dla ptaków. Przykłady to Androlaelaps casalis, które żyje w tych samych kryjówkach co roztocz krwi, oraz Hypoaspis miles, pierwotnie stosowane w ogrodnictwie. Metody te są bezpozostałościowe, nie powodują powstawania oporności, działają jednak wolniej i zawsze powinny być łączone z działaniami higienicznymi.

Zapobieganie – lepiej zapobiegać

Zapobieganie jest kluczowe. Regularne czyszczenie i dezynfekcja, uszczelnianie szczelin, gładkie powierzchnie, wilgotność powietrza poniżej 65 %, kwarantanna dla nowych ptaków oraz unikanie kontaktu z dzikimi ptakami lub gryzoniami znacznie zmniejszają ryzyko. Zrównoważona dieta wzmacnia układ odpornościowy, a regularne kontrole weterynaryjne dodatkowo zabezpieczają zdrowie zwierząt.

Wielu hodowców dodatkowo stosuje domowe środki, takie jak kieselgur lub dezynfekcję UV w pustej klatce. Te metody nie zastępują leczenia weterynaryjnego, ale są cennym elementem kompleksowego planu zwalczania.

Podsumowanie

Chociaż roztocza są maleńkie, mogą mieć poważne konsekwencje dla ptaków, od silnego swędzenia, przez utratę piór, aż po zagrażającą życiu anemię. Aby długoterminowo zapewnić zdrowie zwierząt, ważne jest łączenie wszystkich działań: konsekwentna higiena, regularne kontrole, celowane leczenie w przypadku zakażenia oraz stosowanie metod biologicznych, takich jak roztocza drapieżne. Łącząc te podejścia, tworzy się bezstresową i trwałą hodowlę ptaków, zapewniając im zdrowie i witalność.

Źródła

• Flochlay, A. S. (2017). Infestacja czerwonym roztoczem drobiu (Dermanyssus gallinae). PMC.
• Hoppes, S. M. (2020). Roztocza worka powietrznego (Sternostoma tracheacolum): czym są i jak je leczyć. Bird Pal Products.
• Rich, G., & Axelson, R. (2020). Knemidokoptyczna świerzbica lub choroba łuskowata nóg i twarzy u ptaków. VCA Hospitals.
• Schiavone, A. (2022). Dermanyssus gallinae: długa droga czerwonego roztocza drobiu. Parasites & Vectors.
• Williams, R. (2010). Zarządzanie północnym roztoczem drobiu (Ornithonyssus sylviarum). Mississippi State University Extension Service.